Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ, phương thức thanh toán không dùng tiền mặt đã trở thành xu hướng chủ đạo tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Thanh toán qua mã QR (Quick Response code) là một trong những hình thức tiện lợi và phổ biến nhất. Tuy nhiên, đi kèm với sự phát triển của thanh toán không tiền mặt là sự gia tăng đáng lo ngại của các chiêu trò lừa đảo qua mã QR. Những hình thức lừa đảo này đã và đang đe dọa tính an toàn của người dùng, đòi hỏi sự cảnh giác cao độ trong quá trình sử dụng mã QR.
Người dùng cần hết sức cảnh giác với những mã QR, đường link lạ được gửi tới điện thoại di động, hoặc các mã QR trên mạng.
Mã QR là một loại mã vạch ma trận chứa đựng thông tin có thể được quét và giải mã bởi các thiết bị điện tử như điện thoại thông minh. Quá trình thanh toán bằng cách quét mã QR rất đơn giản và tiện lợi, tuy nhiên, các đối tượng lừa đảo đã lợi dụng tính năng này để thực hiện nhiều chiêu trò nhằm chiếm đoạt tài sản của người dân. Các hình thức lừa đảo này có thể kể đến như: quét mã QR giả mạo để nhận thẻ cào, mã QR giả mạo thanh toán để chiếm đoạt tiền trong tài khoản, hay mã QR độc hại được phát tán qua các đường link lạ khiến điện thoại bị cài mã độc.
Theo thông tin từ báo chí, gần đây nhiều người dân tại TP.HCM đã gặp phải trường hợp lừa đảo khi quét mã QR trên các thẻ nhựa có giá trị 30.000 đồng, 50.000 đồng, hoặc 100.000 đồng. Sau khi quét mã và truy cập vào đường link, điện thoại của họ bị xâm nhập và chiếm quyền điều khiển. Các đối tượng lừa đảo có thể lấy cắp thông tin cá nhân hoặc tấn công thiết bị, thậm chí chiếm đoạt tài khoản ngân hàng. Đặc biệt, các mã QR này có thể xuất hiện trong các bài đăng trên mạng xã hội, trong các livestream, hay thậm chí được dán lên các mã QR thanh toán thật tại các cửa hàng, nhằm lừa khách hàng chuyển tiền vào tài khoản của kẻ gian.
Một trong những yếu tố khiến mã QR trở thành công cụ lý tưởng cho kẻ lừa đảo chính là khả năng truy cập nhanh chóng vào các tài khoản ngân hàng mà không cần qua nhiều bước xác minh phức tạp. Nếu người dùng vô tình quét phải mã QR giả, họ có thể bị chuyển hướng đến các trang web giả mạo ngân hàng, từ đó bị yêu cầu nhập thông tin tài khoản, mật khẩu, mã OTP, thậm chí là số CMND/CCCD. Những thông tin này sẽ rơi vào tay kẻ gian và có thể bị sử dụng cho mục đích lừa đảo hoặc chiếm đoạt tài sản.
Một rủi ro khác liên quan đến việc sử dụng mã QR là việc mã độc có thể được cài đặt vào điện thoại khi người dùng truy cập vào các đường link độc hại. Điều này không chỉ làm gián đoạn hoạt động của thiết bị mà còn có thể gây hại cho các dữ liệu cá nhân, thậm chí là làm mất quyền kiểm soát tài khoản ngân hàng và các thông tin quan trọng khác.
Để bảo vệ mình khỏi các chiêu lừa đảo qua mã QR, người dùng cần thực hiện một số biện pháp phòng tránh. Chuyên gia bảo mật Nguyễn Văn Thìn đã khẳng định rằng việc quét mã QR không làm cho điện thoại của người dùng bị lây nhiễm mã độc ngay lập tức. Tuy nhiên, các thao tác tiếp theo như truy cập vào các đường link lạ hoặc tải phần mềm không rõ nguồn gốc có thể dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn. Vì vậy, người dùng cần đặc biệt cảnh giác khi quét mã QR và tránh nhấp vào các đường link hoặc tải ứng dụng từ nguồn không đáng tin cậy.
Các cơ quan chức năng, bao gồm công an và các ngân hàng, cũng khuyến cáo người dân không cài đặt ứng dụng từ các trang web bên ngoài, và chỉ nên tải ứng dụng từ các cửa hàng chính thống như Google Play hoặc Apple Store. Hơn nữa, việc bật chức năng bảo vệ Google Play Protect, thường xuyên cập nhật hệ điều hành và sử dụng phần mềm diệt virus có bản quyền là những biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa mã độc.
Ngoài ra, người dân cần chủ động thiết lập các hạn mức chuyển khoản online để hạn chế thiệt hại nếu bị tấn công. Đặc biệt, nếu phát hiện có dấu hiệu nghi ngờ về tài khoản ngân hàng bị xâm nhập, người dùng cần nhanh chóng phong tỏa tài khoản và thông báo cho cơ quan công an để điều tra, xử lý kịp thời.
Chính phủ và các cơ quan quản lý cần tiếp tục nâng cao nhận thức của người dân về các mối nguy hiểm tiềm tàng khi sử dụng mã QR. Ngân hàng Nhà nước đã có những động thái tích cực trong việc triển khai các biện pháp bảo mật, như yêu cầu xác thực giao dịch trên các khoản chuyển tiền lớn bằng sinh trắc học từ năm 2024. Đồng thời, các ngân hàng và tổ chức trung gian thanh toán cần phát triển các công nghệ mã QR an toàn hơn, chẳng hạn như mã QR động hoặc sử dụng thiết bị thanh toán POS để tránh tình trạng mã QR bị dán chồng lên nhau.
Mặt khác, các doanh nghiệp cũng cần nâng cao ý thức bảo vệ quyền lợi của khách hàng, đầu tư vào cơ sở hạ tầng bảo mật tốt hơn và sử dụng các công cụ chống giả mạo mã QR. Việc phối hợp giữa ngân hàng, doanh nghiệp và người tiêu dùng trong việc bảo vệ thông tin cá nhân và tài chính là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa các vụ lừa đảo.
Mã QR đã và đang trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày, mang lại sự tiện lợi và nhanh chóng trong các giao dịch. Tuy nhiên, đi kèm với tiện ích này là nguy cơ lừa đảo ngày càng tinh vi. Do đó, người dùng cần nâng cao cảnh giác và thực hiện các biện pháp bảo vệ cần thiết khi sử dụng mã QR. Các cơ quan quản lý và các tổ chức tài chính cần phối hợp chặt chẽ để đưa ra các giải pháp bảo mật và cảnh báo kịp thời, nhằm ngăn ngừa các hình thức lừa đảo và bảo vệ người dân khỏi những rủi ro tiềm ẩn trong thanh toán điện tử.
(Theo HC/dangcongsan.vn)